Freelancer to w polskim tłumaczeniu wolny strzelec – osoba o nienormowanym czasie pracy, niezwiązana z pracodawcą stałą umową, zachowująca ślad „wolności” i uczestnicząca w grze rynkowej na innych zasadach. Możemy nazwać ją „wolną od” trudu i nużącego etatyzmu, „wolną do” wyboru rodzaju i charakteru pracy, najczęściej związanej z tzw. wolnymi zawodami i przemysłem kreatywnym. I w takim rozumieniu wolnymi strzelcami są artyści zależni od popytu i podaży na rynku sztuki, których sytuacja podobna jest do sytuacji bytowej wielu dzisiejszych pracowników.Jednak taka charakterystyka skupia się głównie na aspekcie wolności, a ta okazuje się złudna. Wolność od wszystkiego jest wolnością negatywną. Dziś wolność nie oznacza korzystania w pełni z praw obywatelskich, przeciwnie, jest to wolność upadku i klęski doświadczanej przez wielu dryfujących ku niepewnej i nieprzewidywalnej przyszłości.
Sam termin „wolny strzelec” pojawił się już w epoce romantyzmu i mieścił w sobie dwa elementy, które sprawiły, że określenie najemnego wojownika (Walter Scott, Ivanhoe) zostało szybko zaadaptowane także w innym obszarze. Scottowski freelancer przywołuje aktualne do dziś konotacje: walki, niezależności (rozumianej raczej jako brak lojalności), mogące stać się monetą przetargową także w grze rynkowej. Termin ten ma jednak jeszcze jedno odniesienie – myślistwo. Romantyków w polowaniu pociągało czasowe zawieszenie etyki, a co za tym idzie, wolność. Dla kultury, będącej źródłem cierpień, alternatywą stała się natura, w której romantycy szukali dzikiej energii życia, nieskrępowanej racjonalnym, etycznym prawem. Romantycznego „wolnego strzelca” należałoby raczej nazwać „wolnym myśliwym”.
Wystawa bada przede wszystkim zmianę paradygmatu „bycia artystą”. W czasie ostatnich 20 lat artyści zostali zmuszeni do redefinicji swojego miejsca na mapie społecznych ról i ekonomicznych współzależności. Skrajnym przejawem tej przemiany było sięgnięcie do tak radykalnej metody protestu, jak strajk artystów w maju 2012 roku zainicjowany przez Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej. Ten temat stanowi klamrę dla wystawy, dla której inspiracją było libretto pierwszej narodowej niemieckiej opery Carla Marii von Webera zatytułowanej właśnie Wolny strzelec (premiera 1821).
Wystawa powinna sprowokować krytyczne pytania o rzeczywisty status wolnego strzelca, pozbawiony romantycznej iluzji. Zbadać temat negatywnych aspektów wolności. Jak można dziś wyrazić totalną wolność „od”: związków, lojalności, więzi społecznych i społecznego porozumienia.
Artyści biorący udział w wystawie: Roman Dziadkiewicz, Rafał Jakubowicz, Paweł Jarodzki, Alicja Karska & Alesandra Went, Kamil Kuskowski, Jerzy Kosałka, Zbigniew Libera, Aleksandra Polisiewicz, Anna Senkara & Cezary Koczwarski, Zorka Wollny & Artur Zagajewski, Julita Wójcik
kurator Ewa Toniak
współpraca Magdalena Komornicka
projekt ekspozycji Małgorzata Szczęśniak
