Wystawa „Dialog Mistrzów. Callot – Goya – Tiepolo” prezentuje graficzne arcydzieła trzech wielkich artystów, którzy w czarno-białym świecie akwaforty wznieśli się na najwyższe szczyty. Każdy z nich tworzył w innej epoce i każdy odniósł wielki sukces. Byli tak różni, a jednak w swym bezkompromisowym poszukiwaniu prawdy niezwykle podobni. To właśnie grafika dała im możliwość szczerej i bezpośredniej wypowiedzi, niezależnej od oczekiwań i wpływów zleceniodawców. Ich wizja człowieka – słabego, targanego namiętnościami i ograniczonego zmysłami, poddanego niezmiennym regułom, które od wieków rządzą światem – pozostała aktualna i przemawia pełnym głosem także do dzisiejszego odbiorcy.
Z Museo del Grabado de Goya w Fuendetodos koło Saragossy, zarządzanego przez Fundación Fuendetodos Goya w Fuendetodos, pochodzą dwa cykle Goi: Okropności wojny (1810-1815). Pierwsze wydanie, ukończone w marcu 1863 roku w pracowni Laurenciano Potenciano Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych San Fernando oraz Kaprysy (1796-1799), piąte wydanie, 1881-1886. W zaprojektowanej w Zielonej Bramie przestrzeni ekspozycyjnej, zaprezentowanych zostanie 160 rycin Goi wraz z akwafortami Jacquesa Callot'a z cyklu Les Grandes Miseres de la Guerre i 16 pracami Gambattisty Tiepola z Muzeum Narodowego w Gdańsku i Muzeum Książąt Lubomirskich we Wrocławiu.
Francisco Goya rozpoczął pracę nad swoim pierwszym cyklem graficznym w wieku 51 lat, w 1797 roku. W ostatnich latach stulecia, mimo choroby i postępującej w jej efekcie utraty słuchu, wspiął się na szczyty artystycznej hierarchii – w 1799 roku został Pierwszym Malarzem Dworu. Powstały w tym czasie graficzny cykl Los Caprichos (Kaprysy) stał się nie tylko wyrazem niezależności artysty, obrazem osobistej wizji świata i gorzkiej refleksji nad społeczeństwem, lecz także manifestem estetycznym pozwalającym na zagłębienie się w świat wysublimowanych, wewnętrznych wizji, wolnych od tradycyjnych norm akademickich. Być może wpływ na wyobraźnię Goi miało graficzne dzieło weneckiego artysty Giovanniego Battisty Tiepola, który w latach 60. XVIII wieku pracował na dworze Karola III w Madrycie. Akwafortowe serie Capricci i Scherzi di Fantasta Tiepola, które możemy oglądać na wystawie, wciąż pozostają nierozwikłaną tajemnicą. Kiedy przyglądamy się temu dziełu i porównujemy je z Los Caprichos młodszego Goi, dostrzegamy nie tyle związki formalne, choć i te są obecne, co niezwykłe oswobodzenie wyobraźni i pełną niesamowitości atmosferę, niczym z sennego koszmaru.
W 1810 roku, dwa lata po rozpoczęciu konfliktu francusko-hiszpańskiego, Goya rozpoczął pracę nad serią znaną jako Los Desastres de la Guerra (Okropności wojny). Po raz pierwszy w historii sztuki wojna ukazana została oczami ofiar – nie jako potyczka zbrojna czy sceny heroicznych zwycięstw, ale jako nieusprawiedliwione okrucieństwo, którego obraz przekroczył dotychczas akceptowalną formę. Liczne powtórzenia podkreślają ciągłość okrucieństw i niekończący się dramat wojny. Motyw cierpienia i godnej potępienia wojennej przemocy pojawił się już w sztuce XVII wieku. Seria graficzna Jacquesa Callota Les Grandes Misères et les Malheurs de la Guerre (Wielkie okropności i nieszczęścia wojny) wydana w 1633 roku nie ma precedensu w ukazywaniu gwałtu, tortur i ucisku. Goya bez wątpienia podziwiał francuskiego rytownika. Jednak porównanie obu wojennych serii pokazuje, jak ogromną siłę oddziaływania ma dzieło hiszpańskiego mistrza i jak bliskie jest współczesnemu odbiorcy.
Autorką koncepcji wystawy jest Pani Alicja Andrzejewska- Zając z Pracowni Rycin Oddziału Sztuki Dawnej w Muzeum Narodowym w Gdańsk. Wraz z kustoszem muzeum z Fuendetosos, Panem Francisco Tomasem pełni funkcję kuratora wystawy.
Pokazanie twórczości trzech wielkich artystów jako dialogu umożliwia przedstawienie wątków podejmowanych przez Goię w prezentowanych na wystawie cyklach rycin w perspektywie ich źródeł w dużo wcześniejszej twórczości Callota i nawiązań do rycin Tiepola. Dialog między mistrzami jest widoczny nie tylko w formalnych i ikonograficznych nawiązaniach Goi do cyklu rycin Callota i Tiepola, ale przede wszystkim w trwałości pewnych, wciąż dyskutowanych na przestrzeni wieków uniwersalnych problemów dotyczących natury człowieka w czasach wojny i pokoju.
Dzięki takiej koncepcji zaprezentowania dwóch pełnych cyklów Goi, przygotowana ekspozycja zyskała więcej znaczeń, a Muzeum Narodowe w Gdańsku - znakomitą okazję do pokazania dzieł znajdujących się w swoich bogatych zbiorach rycin z pierwotnej kolekcji Jacoba Kabruna.
Wystawie towarzyszyć będzie katalog, do którego eseje napisali Pan dr Carlos Gonzales Lopez, Pani mgr Alicja Andrzejewska – Zając, Muzeum Narodowe w Gdańsku oraz José Manuel Matilla, Dyrektor Działu Papieru i Rycin w Muzeum Prado w Madrycie. Katalog został przygotowany i wydany przez Dział Wydawnictw Muzeum Narodowego w Gdańsku.
Kuratorzy wystawy przygotowali program edukacyjny, który będzie towarzyszył wystawie w całym okresie jej trwania. Zwiedzającym proponujemy spotkania z kuratorem wystawy i udział w dwóch możliwych do wyboru wykładach:
-
Między maskaradą a rzezią. Wizja człowieka w graficznych cyklach Francisca Goi.
Pierwsza część wykładu wprowadzi w historię życia i twórczości Francisca Goi, w świat Hiszpanii przełomu XVIII i XIX wieku, kraju niesłychanych dysproporcji społecznych zacofanego, opanowanego przez wszechmocną Inkwizycję i konflikty zbrojne. Kolejna część będzie prezentacją dzieł Goi, obrazujących wewnętrzne zmagania artysty z światem w którym przyszło mu żyć, będących surową krytyką społeczeństwa i wojny ukazanej jako ogromna tragedia i dramat człowieka. -
Dialog mistrzów. Sen i historia w twórczości Jacquesa Callota, Giambattisty Tiepola i Francisca Goi.
Pierwsza część wykładów zaprezentuje sylwetki dwóch artystów, których prace zostały pokazane na wystawie w towarzystwie graficznego dzieła Francisca Goi – Jocquesa Callota i Giambattisty Tiepola. Autor wystawy wyjaśni koncepcje ekspozycji i przedstawi zależności i inspiracje Goi twórczością dwóch wielkich poprzedników
