Niepokój, dezorientacja, podejrzliwość i spekulacje – oto reakcje, do których prowokuje widza Piotr Grabowski. Wchodząc na wystawę "Retorsje" stajemy wobec zbioru filmów, tekstów, obiektów i gestów artysty. Wystawa Grabowskiego jest jednak nie tyle prezentacją prac, ile pewną sytuacją – enigmatyczną i niecodzienną, wywołującą intelektualny i emocjonalny dyskomfort. Zdaniem artysty wygoda to cena, którą warto zapłacić za wolność i warunki sprzyjające krytycznemu myśleniu oraz aktywnemu przeżywaniu sztuki. W języku dyplomacji retorsje to forma odwetu, reakcja na nieprzyjazne posunięcia drugiej strony. Na wystawie artysta wykonuje swój ruch i liczy na retorsje ze strony publiczności: wysiłek interpretacyjny i sprzeczne emocje.
Piotr Grabowski to artysta, który wymyka się prostym kategoryzacjom. Nie przywiązany do żadnych konkretnych mediów ani stylistyki, jest gotowy użyć wszelkich możliwych środków wyrazu. Jednym stałym parametrem jego praktyki artystycznej jest nieprzewidywalność; modus operandi tego twórcy to eksperyment. Prace Grabowskiego przybierają zwykle postać złożonych instalacji, pomyślanych jako pole krzyżowania się komunikatów i miejsce spotkania różnych porządków rzeczywistości. Klasyczne dzieło sztuki jest porządkowania naszych wyobrażeń świata. Praktyka Grabowskiego nie zalicza się jednak do tradycji klasycznej. Bliższa jest postawom antyartystycznym, wywodzącym się z tradycji DADA i ruchu Fluxus. Dzieło ulega dekonstrukcji. Sytuacja artystyczna staje na powrót wielowymiarowa, niejednoznaczna i ryzykowana, jak sama rzeczywistość, w której jest miejsce na sprzeczności i niekonsekwencje. Jeżeli widz spodziewa się od artysty wyrazistego przesłania, klarowanie wyłożonego dyskursu ubranego w kostium metafory, Grabowski jest zawsze chętny, by zawieść te oczekiwania. Dyskurs sztuki Grabowskiego jest niejednoznaczny, rozwija się się "między wierszami", pomiędzy językiem, obrazem, przedmiotem, narracją artysty i emocją widza.
Na wystawie "Retorsje" Grabowski posługuje się figurami kontroli, władzy i jej uzurpacji, stosuje akty zawłaszczenia, podszywania, kamuflażu i agresji. Niektóre gesty artysty wykonane są w sferze języka i tekstu, inne w przestrzeni wirtualnej. Jeszcze inne przebierają postać aż nadto fizyczną i materialną.Artysta dostarcza danych. Nie zostawia klucza do ich uporządkowania; wysiłek interpretacyjny zostaje złożony na barkach widza. Nam pozostaje inwentaryzacja "Retorsji".
Na wystawie dane są:
- sfałszowane podpisy słynnych ludzi (Wisława Szymborska, Benjamin Netanyahu, Michaił Chodorkowski), autografy wyryte w metalowych płytach – dzieło artysty wprawiającego się w przywłaszczaniu sobie cudzych kompetencji, autorytetu i władzy,
- mozaika elementów z betonu, szkła i drewna, układająca się na podłodze w klasyczny wzór militarnego kamuflażu „Splittertarn”. Ten abstrakcyjny ornament został opracowany w międzywojennych Niemczech, i był używany później z powodzeniem na mundurach i pojazdach wojskowych w Wehrmachcie, Bundeswehrze i wielu innych armiach świata. Militarny kamuflaż jest produktem cywilizacji, która usiłuje zatrzeć swój kształt, rozmyć własne kontury, podszyć się pod naturę, by tym skuteczniej stosować kulturowo warunkowaną, wojenną przemoc. Co ciekawe, w wypadku "Splittertarn" ta uzurpacja dokonywana jest za pomocą nieorganicznych, geometrycznych wzorów, które przypominają raczej elementy modernistycznej architektury niż motywy zaczerpnięte ze świata przyrody.
- zapis wideo rozgrywki w Wildlife Park, komputerowy symulator ogrodu zoologicznego. Grabowski ustawia w grze ekstremalne parametry: w jego wirtualnym zoo nie ma klatek, ani ogrodzeń. Nikt nie krami zwierząt – i hodowane są wyłącznie wilki. Finał jest nieunikniony; wygłodniałe drapieżniki rzucają się na zwiedzających; rozgrywka kończy się katastrofą, publiczność zmienia się w ofiary stworzeń, które miały być bohaterami zoologicznego spektaklu.
- minimalistyczne wideo, ze złożonym tekstem z pogranicza poezji i prozy sensacyjnej.
- ogrodzenie pod napięciem otaczające całą wystawę. Tego rodzaju ogrodzenia, tak zwany „elektryczny pastuch” stosowane są zazwyczaj do trzymania zwierząt na ściśle określonej przestrzeni pastwiska. W instalacji Grabowskiego druty pod napięciem zaznaczają granice przestrzeni dyskursu wystawy i wytaczają pole swobody ruchu widza.
Między wierszami wyżej wymienionych elementów instalacji "Retorsje" uobecniają się dodatkowo takie pojęcia jak: system, anarchia, polityka jako estetyka władzy, nieostre granice między porządkami rzeczywistość, maskowanie się, ciągła zmiana ról, dynamiczne relacje między wyobrażanym, wirtualnym i realnym oraz równie dynamiczne relacje między artystą i odbiorcą.
Tekst: Stach Szabłowski
Piotr Grabowski (ur. 1979) – absolwent filozofii Uniwersytetu Warszawskiego oraz grafiki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Stypendysta Ministra Kulturyi Dziedzictwa Narodowego, Od 2009 roku wydawca artzina "polE". Laureat Nagrody Głownej w konkursie dla młodych artystów Samsung Art Master w 2011 roku. Zajmuje się projektowaniem graficznym, literaturą eksperymentalną, tworzy filmy wideo, obiekty i instalacje.
