Oprowadzenie po wystawie Teresy Kruszewskiej w Warszawie

Studia w pionierskich latach 1945–1950 na Wydziale Architektury Wnętrz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie były dla Teresy Kruszewskiej okresem, o którym po latach napisała: „To, co robię jako projektant, i sposób w jaki rozwiązuję problemy przynależne najbliższemu otoczeniu człowieka, ma źródła przede wszystkim w jakości studiów charakteryzujących się niezwykle bogatym programem ówczesnego Wydziału Architektury Wnętrz. Ponadto – co jest nie mniej ważne – grono profesorskie stanowili w większości wybitni pedagodzy–twórcy, a wśród nich wielcy mistrzowie sprzętarstwa: profesorowie Wojciech Jastrzębowski, Czesław Knothe oraz Jan Kurzątkowski. Wywodzę się ze szkoły ostatniego z Nich”.
Studia pod kierunkiem prof. Jana Kurzątkowskiego – wizjonera i eksperymentatora, wyprzedzającego o wiele lat „nowoczesność” przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oraz bezpośredni kontakt z pedagogami–twórcami, którym obca była doktryna socrealizmu, uchroniły Ją oraz wszystkich wówczas studiujących na Wydziale Architektury Wnętrz od przymusu realizowania narzucanych wzorców i przyczyniły się do przyspieszonego zaistnienia nowego stylu w architekturze wnętrz, którego istotną część stanowiło i stanowi projektowanie mebli.
Teresa Kruszewska rozpoczęła pracę w Akademii już w 1948 roku, początkowo jako asystent stażysta na Wydziale Grafiki, a następnie pełniła obowiązki asystenta na Wydziale Architektury Wnętrz w pracowniach prowadzonych przez prof. prof. Jana Kurzątkowskiego i Czesława Knothe.
Akademia oraz Spółdzielnia Artystów „Ład”, w której aktywnie działali profesorowie Wydziału Architektury Wnętrz, stanowiły dla Teresy Kruszewskiej i Jej kolegów przestrzeń doświadczeń i zdrowej, twórczej rywalizacji. Nie bez znaczenia były honoraria uzyskiwane za projekty mebli, a realizacje wzbogacały świadomość projektowania i technologii wykonawstwa.
Teresa Kruszewska uczestniczyła w ważnych dla środowiska architektów wnętrz wydarzeniach, w większości z nich uzyskując wyróżnienia i nagrody. Istotnym czynnikiem wpływającym na przebieg rozwoju twórczego Kruszewskiej był kontakt ze światem, jak na czasy PRL – intensywny. Decydowały o tym różne czynniki – najczęściej aktywność twórcza – osiągane w pracy rezultaty oraz znajomość języka angielskiego.
Przygodę poznawania świata zaczęła w 1957 roku wyjazdem na XI Triennale di Milano i kilkutygodniowym zwiedzaniem Europy, w tym EXPO ’58 w Brukseli. Do ważnych wydarzeń kształtujących postawę twórczą Kruszewskiej należy zaliczyć stypendium Rządu Fińskiego uzyskane w 1963 roku na trzymiesięczny pobyt w Finlandii, z możliwością odbycia dwutygodniowej praktyki w pracowni Alvara Aalto w Helsinkach oraz poznania ważnych ośrodków projektowych w Helsinkach, Lahti, Kotka, Rovaniemi i Turku. W wyniku realizacji wnętrz oraz wyposażenia pokoi szkolnych i sal pobytu dziennego dla dzieci w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie-Prokocimiu, wybudowanym z funduszy Polonii Amerykańskiej i rządu USA, Teresa Kruszewska uzyskała stypendium Departamentu Stanu USA i w latach 1966–1967 odbyła roczny staż w Rhode Island School of Design.
Teresa Kruszewska – architekt wnętrz, projektant mebli – stoi na stanowisku, że: „Najważniejszą zasadą w mojej pracy jest to, że zawsze testuję meble z dziećmi i z dorosłymi. Wszystkie moje produkty podporządkowane są ergonomii. Ważne jest, aby studenci wzornictwa przestrzegali tych zasad – projekty muszą wynikać z potrzeb realnego życia i zdać egzamin w realnym życiu”. I dalej: „Cieszę się, że moje projekty wciąż zachowują aktualność jako prototypy, które mogę pokazywać studentom. W ten sposób pomagam im zrozumieć, na czym polega fizyczne, a nie tylko wirtualne podejście do problemów projektowania”.
Teresa Kruszewska z satysfakcją odnotowuje wzrastające w ostatnich latach zainteresowanie stylem przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Była szczęśliwa – mimo uwag – gdy w 2007 roku w kwartalniku „2+3D” ukazał się artykuł dr Krystyny Łuczak-Surówki poświęcony Jej twórczości, oraz gdy w 2008 roku udzielała wywiadu Gian Luce Amadei, który następnie znalazł się, z wieloma innymi wywiadami, w książce Discovering Women in Polish Design: Interviews and Conversations*. Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 i katalog ze zdjęciami przeżywającej triumf Muszelki oraz wydany w 2011 roku – na razie w wersji angielskiej – przez Instytut Adama Mickiewicza album Out of the Ordinary. Polish Designers of the 20th Century pod redakcją Czesławy Frejlich, potwierdziły wagę dokonań projektowych Mistrza i Uczennicy.

Na wystawie pokazane zostaną wypożyczone z kolekcji muzealnych i prywatnych modele mebli najbardziej reprezentatywne dla niemal pięćdziesięcioletniego dorobku artystycznego projektantki, między innymi: krzesełko z 1952 roku zaprojektowane na zlecenie Spółdzielni Artystów „Ład”, fotel ogrodowy Tubus (1965), fotel Tulipan (1973). Atrakcją wystawy będzie krzesełko Muszelka, na którym oglądający wystawę będą mogli usiąść. Dla celów wystawy zostały wykonane – według projektu Teresy Kruszewskiej z 1956 roku – dwa modele Muszelki. Nad realizowanymi na Wydziale Architektury Wnętrz modelami pełniła nadzór autorka projektu Profesor Teresa Kruszewska.

tekst: Henryka Noskiewicz-Gałązka