Farby towarzyszą artystom od wieków, pozwalając im wyrażać emocje, tworzyć niezwykłe kompozycje i eksperymentować z różnymi technikami. W świecie malarstwa istnieje wiele rodzajów farb, z których każda charakteryzuje się unikalnymi właściwościami. Akwarele zachwycają swoją lekkością i transparentnością, farby olejne umożliwiają budowanie bogatych faktur, a akryle schną szybko i pozwalają na dynamiczną pracę. Wśród nich znajduje się także gwasz – farba, która łączy w sobie cechy akwareli i farb akrylowych, oferując twórcom wyjątkową wszechstronność.
Czym jest gwasz?
Gwasz to rodzaj farby wodnej o intensywnych, kryjących barwach. Swój charakterystyczny wygląd zawdzięcza dodatkowi kredy lub bieli cynkowej, które nadają mu matowe, nieprzezroczyste wykończenie. W jego składzie znajduje się również guma arabska, pełniąca rolę spoiwa. Dzięki tym właściwościom gwasz pozwala na tworzenie zarówno subtelnych, jak i wyrazistych obrazów, a jego elastyczność sprawia, że jest ceniony przez artystów na całym świecie.
Nazwa techniki pochodzi od włoskiego słowa guazzo, które oznacza wilgoć, rosę lub kałużę. Pierwotnie termin ten odnosił się do metody malowania na mokro, jednak z czasem, za sprawą Giorgio Vasariego, zaczął być używany także w odniesieniu do farby. Gwasz ma długą historię i był stosowany już w średniowieczu, zwłaszcza w iluminowanych manuskryptach, gdzie jego kryjące właściwości pozwalały na uzyskanie intensywnych barw i precyzyjnych detali. W późniejszych wiekach zyskał popularność wśród artystów i rzemieślników, stając się ważnym medium w malarstwie, ilustracji oraz pracach dekoracyjnych.
Technika gwaszu znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach sztuki, od malarstwa po ilustrację i grafikę użytkową. Jego matowa, dobrze kryjąca powierzchnia sprawia, że doskonale nadaje się do tworzenia plakatów, książkowych ilustracji oraz projektów koncepcyjnych. Gwasz bywa stosowany zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z innymi mediami, takimi jak tusz, ołówek czy pastele. Ze względu na łatwość korygowania błędów i szybkie schnięcie jest chętnie wykorzystywany nie tylko przez profesjonalnych artystów, ale także przez początkujących twórców, którzy dopiero poznają świat farb wodnych.
Jak malować gwaszem?
Malowanie gwaszem wymaga znajomości jego specyfiki oraz odpowiedniego podejścia do planowania kompozycji. Ze względu na szybkie schnięcie i kryjące właściwości farby, warto mieć wcześniej przygotowany szkic oraz przemyślany układ barw. Gwasz pozwala zarówno na precyzyjne, szczegółowe ilustracje, jak i na bardziej ekspresyjne, dynamiczne prace. Kluczowym elementem udanej pracy jest dobór odpowiedniego podłoża, techniki nakładania farby oraz umiejętność kontrolowania jej konsystencji.
Podłoże do malowania gwaszem
Wybór odpowiedniego podłoża ma kluczowe znaczenie dla efektu końcowego pracy. Gwasz najlepiej współpracuje z powierzchniami o odpowiedniej gramaturze i strukturze, które zapewniają dobrą przyczepność farby oraz umożliwiają nakładanie kolejnych warstw. Oto najczęściej wybierane podłoża:
- Papier akwarelowy – dzięki wysokiej gramaturze i chłonności dobrze sprawdza się w malowaniu gwaszem. Zapobiega nadmiernemu falowaniu i pozwala na stosowanie zarówno techniki mokre na mokre, jak i suchej.
- Papier do technik mieszanych (mix media) – uniwersalne podłoże łączące cechy papieru do akwareli i rysunku. Jest mniej chłonny niż papier akwarelowy, co może ułatwiać kontrolowanie konsystencji farby.
- Karton i tektura – doskonałe do większych formatów i prac wymagających grubszego podłoża. Karton dobrze znosi intensywne nakładanie warstw farby i pozwala na bardziej eksperymentalne podejście do techniki.
- Szkicowniki i bloki rysunkowe – mogą być używane do szybkich szkiców gwaszem, ale warto wybierać te z grubszymi kartkami, aby uniknąć marszczenia się papieru.
- Płótno – choć rzadziej stosowane do gwaszu, może być używane po odpowiednim zagruntowaniu, np. farbą akrylową lub gesso. Daje ciekawe efekty, ale wymaga innego podejścia do nakładania farby.
Dobór podłoża zależy od zamierzonego efektu – do precyzyjnych ilustracji lepiej sprawdzi się papier akwarelowy, natomiast do bardziej dynamicznych prac można wykorzystać grubszy karton lub szkicowniki.
Technika malowania gwaszem
Podstawową zasadą malowania gwaszem jest nakładanie kolorów od najciemniejszych do najjaśniejszych, co wynika z kryjących właściwości farby. Trzeba pamiętać, że jest to farba szybkoschnąca, dlatego trzeba mieć już plan malowanego dzieła albo dbać by podłoże było mokre i unikać wielokrotnego przemalowywania, które może osłabić przyczepność kolejnych warstw.
Najczęściej stosuje się gęste farby w tubach, jednak przed nałożeniem na podłoże należy je odpowiednio rozcieńczyć wodą i dobrze rozmalować, aby uniknąć pękania i odpadania wyschniętej farby. Zbyt grubo nałożony gwasz może mieć tendencję do łuszczenia się, dlatego kluczowe jest znalezienie odpowiedniej proporcji między pigmentem a wodą.
Do malowania gwaszy, używa się pędzli akwarelowych o szerokości od pięciu do dziesięciu centymetrów, nie powinno się jednak mieszać tych farb pędzlem, bo można uszkodzić włosi. Najlepiej używać miękkich pędzli syntetycznych. Płaskie pędzle sprawdzają się przy malowaniu większych powierzchni i tła, natomiast okrągłe i szpiczaste pozwalają na precyzyjne detale oraz kontury. Można także stosować nóż malarski, który umożliwia uzyskanie wyrazistych faktur.
Gwasz daje możliwość pracy zarówno na mokrym, jak i suchym podłożu. Malowanie na wilgotnej powierzchni pozwala na tworzenie płynnych przejść tonalnych i efektów rozmycia, natomiast na suchym papierze farba tworzy wyraziste, matowe plamy.
Praktyczne porady i techniki malarskie dla gwaszu
- Gwasz można rozcieńczać wodą, co pozwala na uzyskanie różnych efektów.
- Gwasz można mieszać z innymi farbami wodnymi, takimi jak akwarele.
- Gwasz jest dostępny w wielu różnych kolorach.
- Gwasz można kupić w sklepach z artykułami dla artystów.
- Najlepsze podłoże dla gwaszy to papier lub tektura
- Do malowania gwaszy, używa się pędzli akwarelowych o szerokości od pięciu do dziesięciu centymetrów.
- Do gwaszy można też stosować nóż malarski.
Gwasz – znane dzieła
Technika gwaszu, szczególnie popularna w XVII i XVIII wieku w Europie, była chętnie wykorzystywana przez artystów do tworzenia zarówno szkiców, jak i pełnoprawnych dzieł. Choć wiele z nich nie przetrwało do naszych czasów, znane są prace takich twórców jak Henri Matisse, William Turner, Edward Burne-Jones czy Joan Miró, którzy posługiwali się tą techniką. W Polsce gwasz stosowali m.in. Zofia Stryjeńska, Nikifor i Leon Wyczółkowski.
Gwasz kontra akwarele
Gwasz i akwarele to farby wodne, które często stosuje się razem, jednak różnią się właściwościami i sposobem użycia. Gwasz jest farbą kryjącą, zawierającą dodatek bieli, co sprawia, że daje intensywne, matowe kolory i pozwala na nanoszenie warstw od ciemnych do jasnych. Akwarela natomiast jest transparentna, przez co barwy nakłada się od najjaśniejszych do najciemniejszych, a światło obrazu pochodzi głównie od białego papieru. Gwasz umożliwia łatwe nanoszenie poprawek i zmianę kompozycji, podczas gdy akwarela wymaga większej precyzji, ponieważ raz nałożony pigment trudniej skorygować.
Gwasz to wszechstronna farba wodna, która łączy intensywność koloru z łatwością nanoszenia poprawek i szerokimi możliwościami artystycznymi. Dzięki swoim właściwościom był wykorzystywany w różnych epokach, zarówno w malarstwie, jak i ilustracji, a jego popularność trwa do dziś. Technika ta wymaga znajomości odpowiedniego podłoża, metod nakładania farby oraz umiejętności pracy z jej konsystencją. Choć często stosowany w połączeniu z innymi mediami, gwasz wyróżnia się unikalnym charakterem, który przyciąga zarówno początkujących, jak i doświadczonych twórców.
