Chociaż dorobek artystyczny Katarzyny Kobro nie jest imponujący pod kątem ilości powstałych dzieł, to z pewnością jest imponujący, jeśli chodzi o znaczenie. Z postacią rzeźbiarki krytycy i miłośnicy sztuki chętnie wiążą takie pojęcia, jak odwaga i innowacyjność. Co warto wiedzieć o Kobro? O wszystkim przeczytasz poniżej.
Kim była Katarzyna Kobro? Wczesne życie i edukacja
Katarzyna Kobro była (i pozostaje do dziś) jedną z najważniejszych postaci polskiej sztuki, a jednocześnie jej życie naznaczone było niemal od początku piętnem walki i odwagi niezbędnej do tego, żeby przeżyć i się nie poddawać przeciwnościom. To jedna z tych artystek, których twórczość przypomina się dziś nie tylko w dyskursie feministycznym.
W żyłach Kobro płynęła krew niemiecko-rosyjska. Na świat przyszła w 1898 roku, a studiowała w moskiewskiej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury. W 1916 roku roku poznała w Moskwie artystę Władysława Strzemińskiego, za którego wyszła w 1920 roku, jednocześnie zacieśniając z nim współpracę na wielu artystycznych polach. Sielanka trwała do wybuchu drugiej wojny światowej – para wyemigrowała do Polski, a głód, brak środków i opieka nad dzieckiem w tak trudnej rzeczywistości popsuło doszczętnie relacje pary. W okresie wojennej zawieruchy Katarzyna Kobro straciła bezpowrotnie sporą część swojego rzeźbiarskiego dorobku, a wieloma dziełami paliła w piecu, kiedy nie miała pieniędzy na opał. Artystka zmarła w 1951 roku na raka.
Katarzyna Kobro i polska awangarda -– twórczość i jej znaczenie
Katarzyna Kobro odcisnęła ważne piętno na współczesnej sztuce. To ona była jednym z filarów grup artystycznych „Blok”, „Praesens” i „a.r.” („awangarda rzeczywista” lub „artyści rewolucji”), które zrewolucjonizowało podejście do sztuki w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Charakterystyczne dla jej twórczości było pojmowanie rzeźby nie jako zwartej bryły, ale abstrakcyjnego obiektu opartego na uniwersalnych i obiektywnych prawach, które odkrywane miały być na drodze eksperymentu i analizy. Ekspresję artystyczną, subiektywizm i indywidualizm Kobro zastąpiła obiektywizmem formy, co nie spodobało się wielu współczesnym jej krytykom. Niektórzy mylili jej prace z meblami, a inni, tacy jak Mieczysław Treter, mówili wprost: “Z dziewięciu >>rzeźb<< pani Katarzyny Kobro-Strzemińskiej, zasługuje na tę nazwę tylko jedna w drzewie”.
Kluczowe dzieła Katarzyny Kobro
Jak już wiesz, wiele prac Katarzyny Kobro zaginęło w trakcie wojennej tułaczki i walki o codzienne przetrwanie. Z tych, które przetrwały lub wykonane zostały później, najważniejszą jest bodaj Kompozycja przestrzenna 4 z 1929 roku z pomalowanej na kontrastowe kolory blachy czy Kompozycja przestrzenna 9 z 1933 roku, która kształtem nawiązuje do motywu morskiej fali. Znanych jest łącznie dziewięć Kompozycji przestrzennych Katarzyny Kobro, powstałych na przestrzeni lat 1925–1933. Osiem z nich opiera się na zasadach geometrii, a jedna jest biomorficzna (to właśnie wspomniana kompozycja oznaczona numerem 9). Prace Kobro można zobaczyć w łódzkim Muzeum Sztuki, jednak zdarza się, że obiekty wypożyczane są na inne wystawy, jak chociażby ta w madryckim Reina Sofia, organizowana w 2017 roku. Warto pamiętać, że znajomość dzieł Kobro jest lepsza dzięki działalności rekonstrukcyjnej, jaką Janusz Zagrodzki zagrodzki podjął w 1966 roku.
Czy wiesz, że:
Rzeźbiarka zajmowała się również malarstwem. Jednak jedynie z reprodukcji znany jest jej zaginiony obraz „Kompozycja abstrakcyjna” z lat 1924-1926.
Dziedzictwo i wpływ Katarzyny Kobro na polską i światową sztukę
Rewolucyjne myślenie nie tylko o rzeźbie, ale też sztuce jako takiej, wpłynęło jednak na wielu awangardowych artystów, na przykład Georges’a Vantongerloo. Do dziś Kobro traktowana jest jako ikona. W katalogu do wystawy “My Spadkobiercy? Katarzyna Kobro, jej wpływ na rozwój sztuk pięknych i projektowych w teorii i praktyce artystycznej ASP w Łodzi”, zorganizowanej w 2017 roku, kuratorka Jolanta Wagner tak pisała o Kobro: “była wielką artystką, której utopijna sztuka do dziś emanuje ładunkiem autentyczności, zarówno w sferze formy modernistycznej, jak i wciąż kontrowersyjnych treści modernizacyjnych”. Twórczyni byłaby na pewno lepiej znana, gdyby wiele jej prac nie zaginęło, a ona sama nie tworzyłaby w cieniu swojego męża, Władysława Strzemińskiego, będąc jednocześnie zmuszoną do zapewnienia bytu swojej córce, Nice Strzemińskiej, która – po rozstaniu rodziców – mieszkała z mamą.
Podsumowując: Katarzyna Kobro była jedną z najważniejszych polskich artystek. Choć jej życie nie należało do najłatwiejszych, sztuka pozwoliła jej przetrwać najtrudniejsze chwile, ale też wpłynęła na rzesze innych twórczyń – zarówno tych współczesnych Kobro, jak i pracujących obecnie. Jeśli chcesz zobaczyć prace Polki na żywo, wybierz się koniecznie do Muzeum Sztuki w Łodzi.